पाक्योङ्गमा समग्र शिक्षा अनि प्रधानमन्त्री पोषणमाथि तालिम

समग्र शिक्षा र प्रधानमन्त्री पोषण शक्ति निर्माण (PM POSHAN) २०२४-२०२५ र २०२५-२०२६ का सामाजिक अडिट सञ्चालन गर्न पाक्योङ्ग जिल्लाका सामाजिक अडिट सहायता टोली (SAFT) का लागि एक दिवसीय तालिम आज RDD कम्युनिटी कम्प्लेक्स, रर्बन पाक्योङ्गमा राज्य परियोजना कार्यालय, समग्र शिक्षा, शिक्षा विभागले सिक्किम सामाजिक अडिट इकाइको सहकार्यमा आयोजना गरेको थियो।
तालिमको उद्देश्य सहभागीहरूलाई समग्र शिक्षा र PM POSHAN योजनाहरूको प्रभावकारी सामाजिक अडिट सञ्चालन गर्न आवश्यक ज्ञान, सीप र प्रक्रियाहरूले सुसज्जित बनाउनु थियो। यस कार्यक्रममा प्रमुख शिक्षा अधिकृत, पाक्योङ्ग जिल्ला, नारायण मिश्र प्रशिक्षणमा मुख्य अतिथिका रूपमा उपस्थित थिए। आफ्नो सम्बोधनमा, नारायण मिश्रले सामाजिक अडिट भनेको एक समुदाय-आधारित सार्वजनिक प्रक्रिया हो जसले कुनै कार्यक्रमको कार्यान्वयन, प्रभावकारिता, र उत्तरदायित्वको मूल्याङ्कन गर्न मद्दत गर्दछ भनी व्याख्या गरे। उनले जोड दिए, सामाजिक अडिट केवल खर्च सम्बन्धित होइन, तर यसले समानता र न्यायमा ध्यान दिन्छ, सामाजिक प्रदर्शन बुझ्न, अन्तरहरू पहिचान गर्न, र संस्थाहरूमा पारदर्शिता प्रवर्द्धन गर्न मद्दत गर्दछ। उनले सामाजिक अडिटको उद्देश्यलाई उत्तरदायित्व बढाउने, भविष्य सुधारको लागि प्रतिक्रिया उत्पन्न गर्ने, र निर्णय प्रक्रियामा सरोकारवालाको सहभागिता सुनिश्चित गर्ने उपकरणको रूपमा उल्लेख गरे।
सिइओले थप गरी एसएएफटीको भूमिकाहरू र जिम्मेवारीहरू वर्णन गर्दै यसको सदस्यहरुलाई विद्यालयमा भौतिक र वित्तीय प्रगतिको मूल्याङ्कन गर्न, चुनौतीहरू पहिचान गर्न, र सुधारात्मक उपायहरू प्रस्ताव गर्न आग्रह गरे। उनले पारदर्शिता र संस्थागत जवाफदेहितालाई बढावा दिन सहयोगी प्रयासनको महत्वमा जोड दिए।
त्यसैगरी, सहायक निर्देशक (मुख्यालय) र सामाजिक अडिट विभागको राज्य नोडल अधिकृत श्री लक्षुमान अधिकारी, तथा सहायक निर्देशक, जिल्ला शिक्षा कार्यालय, पक्योंग, श्री कैलाश शर्मा, ले सामाजिक अडिटको पृष्ठभूमि र उद्देश्य व्याख्या गरे। उनले भनें कि यसको उद्देश्य अन्तराल पहिचान गर्नु र कार्यक्रमको प्रभावकारिता सुधार गर्नु हो, र सामाजिक अडिट दोष खोज्ने प्रक्रिया भन्दा तथ्य खोज्ने अभ्यास हो भन्नेमा जोड दिए।
यस पछि, सिक्किमको स्वेच्छिक स्वास्थ्य संघ (VHAS) का संयुक्त निर्देशक र सामाजिक अडिट इकाई (SAU) का मास्टर प्रशिक्षक श्री अशोक शर्मा ले समग्र शिक्षा को सामाजिक अडिटको अवधारणा, महत्त्व र उद्देश्यको विस्तृत वर्णन गर्नुभयो। उहाँले VHAS अन्तर्गत SAU को संरचना र इकाईका भूमिका तथा जिम्मेवारीहरू पनि विवरण गरे।
अन्तर्वार्ता यसपछि, SAFT को भूमिका र जिम्मेवारीहरू पूर्व-अडिट चरण, अडिट चरण, पोस्ट-अडिट चरण र क्लस्टर सार्वजनिक सुनुवाई समेटेर विस्तारमा व्याख्या गरियो। समग्र शिक्षा अन्तर्गतका दिशानिर्देशहरू, राष्ट्रिय शिक्षा नीति, मुख्य भागहरू, गुणस्तर मानकहरू र RTE Act 2009 तथा POCSO Act जस्ता सान्दर्भिक ऐनहरू पनि छलफल गरियो। साथै, उनले सहभागीहरूलाई विद्यालयले SAU लाई प्रदान गर्नुपर्ने कागजात र डाटाको सूची मार्फत मार्गदर्शन गर्नुभयो, साथै सामाजिक अडिट प्रक्रियाका गर्नु पर्ने र नगर्नु पर्ने कुराहरूको बारेमा पनि जानकारी दिए। सत्रहरूमा सामाजिक अडिट डाटा सङ्कलन उपकरण/ प्रतिवेदन ढाँचाहरू/ मुद्दा ढाँचासँग परिचित गराउने कार्यहरू समावेश गर्ने बताए। विद्यालय प्रमुख, शिक्षक, विद्यार्थी, अभिभावक, समुदाय सदस्य, र विद्यालय व्यवस्थापन समितिसँग केन्द्रित समूह छलफल सञ्चालन गर्ने तरिकामा प्रदर्शनहरू आयोजना गरियो र ढाँचाको छलफल पनि गरियो।
तालिमले PM POSHAN को पृष्ठभूमि, मुख्य उद्देश्य, मार्गनिर्देशनको साथै यसको सामाजिक अडिट सञ्चालन गर्नको लागि ढाँचाहरू समेट्यो। एक खुला चर्चा र प्रतिपुष्टि सत्र पनि आयोजना गरियो, जसले सहभागीहरूलाई अवलोकनहरू साझा गर्न, प्रक्रियाहरू स्पष्ट गर्न, र सामाजिक अडिट प्रक्रियासँग सम्बन्धित मुद्दाहरूको छलफल गर्न अनुमति दियो। तालिममा जिल्लाका छ वटा ब्लकका ब्लक प्रमुखहरू, क्लस्टर अनुसार SAFT सदस्यहरू, जिल्ला शिक्षा कार्यालय, पाक्याङका कर्मचारीहरू, क्लस्टर स्रोत समन्वयकहरू र ब्लक स्रोत समन्वयक/ब्लक शिक्षा समन्वयकहरू तथा VHAS का टोली सदस्यहरूले भाग लिए।